Παστερνάκ, Μπορίς Λεονίντοβιτς

(Pasternak, Boris Leonidovich, Μόσχα 1890 – Περεντέλκινο, Μόσχα 1960). Pώσος ποιητής και συγγραφέας. Γιος γνωστού ζωγράφου και μιας πιανίστας, σπούδασε μουσική υπό την επιρροή του Σκριάμπιν και αργότερα φιλοσοφία στο πανεπιστήμια της Μόσχας και του Μάρμπουργκ, όπου δέχτηκε την επίδραση των νεοκαντιανών. Ξεκίνησε μέσα στα πλαίσια του πρωτοποριακού κινήματος με τις ποιητικές συλλογές Κοντά στα σύννεφα (1914) και Πέρα από τα φράγματα (1917), οι ρίζες των οποίων βρίσκονται στην κυβιστικοφουτουριστική ποίηση του Χλέμπνικοφ. Η αναζήτηση μιας πρωτότυπης γλωσσικής έκφρασης, η επίμονη χρήση της μεταφοράς, η αδρή σύνταξη, ο εντελώς πρωτότυπος ρυθμός του στίχου είναι τα στοιχεία εκείνα που σε τελειότερη και ωριμότερη μορφή θα χαρακτηρίσουν τις επόμενες συλλογές του: Αδελφή μου ζωή (1922), Θέματα και παραλλαγές (1923), Το έτος 1905 (1927), Λεύτερη γέννηση (1932) και Ποιήματα (1933). Δεμένος με τη ρωσική ποιητική παράδοση, από τον Πούσκιν έως τον Μπλοκ, και έχοντας συγχρόνως συνείδηση των κατακτήσεων της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, ο Π. δημιούργησε έναν λυρικό λόγο πάνω σε έναν εσώτερο αστείρευτο διαλεκτικό δυναμισμό, που έτεινε να εκφράζει τις πρωταρχικές εντυπώσεις και να συλλαμβάνει έναν φευγαλέο και χαώδη κόσμο, υλοποιώντας τον στη δημιουργική πράξη του ρυθμού. Στα ποιήματα που έγραψε μετά το 1946, φάνηκε να αναζητεί με την απέριττη απλότητα του στίχου ένα σχεδόν κλασικό μέτρο. Μεταξύ 1918 και 1924 είχε γράψει μερικά διηγήματα και το 1931 δημοσίευσε το αυτοβιογραφικό Άδεια ελευθέρας κυκλοφορίας. Το μυθιστόρημα του Ο δόκτωρ Ζιβάγκο (που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1957 σε ιταλική μετάφραση) προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Όταν το 1958 τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ, ο Π. προτίμησε να το αρνηθεί. Έγραψε στον τότε πρωθυπουργό Νικήτα Xρουστσόφ σχετική επιστολή, στην οποία, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρει: «Η γέννησή μου, η ζωή μου και η εργασία μου με έχουν συνδέσει με το χώμα της Ρωσίας. Δεν μπορώ να χωρίσω τη μοίρα μου από τη χώρα μου και να την εγκαταλείψω. Αρχικά δεν μπόρεσα να καταλάβω πώς βρέθηκα στο κέντρο μιας πολιτικής εκστρατείας που ξεκίνησε στη Δύση πίσω από το όνομά μου. Όμως, όταν όλα αποσαφηνίστηκαν, ειδοποίησα αμέσως την Ακαδημία της Σουηδίας για τη θεληματική μου απόρριψη του βραβείου Νομπέλ. Το να εγκαταλείψω τη χώρα μου θα σήμαινε για μένα τον θάνατό μου. Μπορώ να πω –με το χέρι στην καρδιά– ότι κάτι έκανα για τη σοβιετική λογοτεχνία και μπορώ να της είμαι ακόμα χρήσιμος». Ο Δόκτωρ Ζιβάγκο είναι η ιστορία ενός γιατρού κατά τα δύσκολα και θυελλώδη χρόνια της επανάστασης και μετά. Στη βάση του έργου βρίσκεται η αιώνια σύγκρουση «προβλήματα του πνεύματος-επανάσταση», και ο Π. εξέφραζε με γόνιμη ποιητική έξαρση και με έναν διαρκή δυαδισμό, μεταξύ επικής αφήγησης και εσωτερικού λυρισμού, τα βαθύτερα προβλήματα ελπίδας, δράματος, πόνου και κάθαρσης που συγκλόνισαν ιστορικά τον ρωσικό λαό. Ο Π. υπήρξε εξάλλου ο τελειότερος μεταφραστής, στα ρωσικά, του Σαίξπηρ και πολλών Άγγλων και Γερμανών ποιητών. Το 1969 δημοσιεύτηκε το ανέκδοτο θεατρικό του έργο Η τυφλή ομορφιά. Ο Ρώσος ποιητής και πεζογράφος Μπορίς Παστερνάκ (1890-1960), βραβείο Νομπέλ 1958, συγγραφέας του μυθιστορήματος «Δόκτωρ Ζιβάγκο».